Księgi liturgiczne

Obok znaczenia celebracji, osób celebrujących, przestrzeni celebracji, są również księgi służące celebracji liturgicznej, elementy czynności rytualnych, znaki wymagające szacunku i czci. Zawierają one bowiem nie tylko ryty, ale i teksty pisane, które są ułożone ze słów, które czerpią natchnienie w sposób mniej lub bardziej bezpośredni ze Słowa Bożego. Są one również przekazem tradycji, albowiem ukazują tak wiarę Kościoła, jaki i kulturę określoną przez czas, przestrzeń i ludzi, którzy je ułożyli.

Jeżeli rzeczywiście liturgia chrześcijańska jest przede wszystkim Bożym działaniem, które realizuje się w znaku sakramentalnym, to księgi liturgiczne zawierają słowa i gesty, poprzez które dana kultura widzi i wyraża to działanie Boże.

Sobór Watykański II dokonał generalnej reformy ksiąg liturgicznych, z możliwością wykorzystania języków narodowych.

Księga liturgiczna zawiera teksty i przepisy dotyczące obrzędów Kościoła. Zatwierdza je Stolica Apostolska. Dekret Kongregacji Obrzędów z dnia 27 stycznia 1966 r. wylicza następujące księgi liturgiczne: brewiarz, mszał, rytuał, martyrologium i ceremoniał biskupi. Do ksiąg liturgicznych nie należą modlitewniki, kancjonały, mszaliki, śpiewniki. Mogą one zawierać wiele tekstów liturgicznych, objaśnień i być pomocą dla wiernych, lecz nie są oficjalnym źródłem prawa liturgicznego. Można jednak znaleźć w nich wiele zwyczajów ludowych związanych z nabożeństwami, co dla historii kultu jest rzeczą bardzo cenną. Wzorcowe wydanie księgi liturgicznej przez Stolicę Świętą nazywa się wydaniem typicznym. Na tym wydaniu muszą opierać się wszystkie dalsze wydania, jej przedruk, tłumaczenia, wydania krajowe, diecezjalne, zakonne. Ich zgodność z wydaniem typicznym musi stwierdzić kompetentna władza kościelna. Tłumaczeń nie dokonuje się niewolniczo, słowo po słowie, lecz uwzględnia się ducha danego języka.

Nowe księgi liturgiczne muszą uwzględniać postulaty pastoralne Soboru Watykańskiego II, który mówi, że „liturgia składa się z części niezmiennej, pochodzącej z ustanowienia Bożego i części podlegającej zmianom, które z biegiem lat mogą, a nawet powinny być zmienione, jeżeli wkradły się do nich elementy, które niezupełnie odpowiadają wewnętrznej naturze samej liturgii, albo jeżeli te części stały się mniej odpowiednie. To odnowienie ma polegać na takim układzie tekstów-i obrzędów, aby one jaśniej wyrażały święte tajemnice, których są znakiem i aby lud chrześcijański, o ile to możliwe, łatwo mógł je zrozumieć i uczestniczyć w nich w sposób pełny, czynny i społeczny” (KL 21).

Wzrost życia chrześcijańskiego wśród wiernych w dużym stopniu zależy od ksiąg liturgicznych, podających najlepsze treści duchowe, religijne. Nic więc dziwnego, że przy wydawaniu ksiąg liturgicznych Kościół wkłada tyle troskliwości, by odznaczały się czystością wiary i poprawnością pod względem obrzędowym. Kongregacja Obrzędów w wyżej wymienionym dekrecie o wydawaniu ksiąg liturgicznych  podkreśla, że wydawanie tych ksiąg zastrzeżone jest władzom kościelnym, że ich tłumaczenie aprobuje konferencja biskupów, a zatwierdza Stolica Apostolska. Tekst ściśle liturgiczny ma wyróżniać się wielkością czcionki.

Mszał Rzymski

Stanowi główną księgę zawierającą teksty stałe i zmienne Mszy św., oraz przepisy dotyczące jej sprawowania. Pierwsze posoborowe wydanie typiczne ukazało się w 1970r. Drugie wydanie typiczne, poprawione zostało ogłoszone dekretem Kongregacji Kultu Bożego „Cum Missale Romanum”, z dnia 27 marca 1975r. Mszał Rzymski dla diecezji polskich został wydany w 1986r. Obecnie obowiązuje Trzecie topiczne wydanie Mszału Rzymskiego z 2002 roku, niestety jeszcze nie zostało przetłumaczone na język polski.

Ta księga liturgiczna jest podzielona na Msze okresów liturgicznych, Msze własne o świętych, Msze wspólne, Msze obrzędowe, Msze w różnych potrzebach, Msze wotywne, Msze za zmarłych. Pośrodku między Mszami okresów liturgicznych, a Mszami własnymi o świętych, zostały umieszczone części stałe Mszy św. Pierwsze strony Mszału rzymskiego natomiast zawierają Ogóle Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego.

Tekst Wprowadzenia musi być zawsze dobrze przedstawiony, gdyż podaje teologię Mszy św., wyjaśnienie obrzędów, zadania poszczególnych usługujących zgromadzenia, normy dotyczące celebracji i możliwości adaptacji.

Księgi liturgiczne związane z celebracją Mszy Świętej:

  • Missale romanum. Citta del Vaticano 1970, 1974 wyd. II, 2002 wyd. III.
  • Mszał rzymski dla diecezji polskich. Poznań 1986.
  • Modlitwy eucharystyczne do koncelebry. Poznań 1986 (przedruk jak wyżej)
  • Mszał rzymski dla diecezji polskich. Msze własne o świętych. Dodatek. Poznań 1992.
  • Msze za zmarłych. Na podstawie Mszału rzymskiego dla diece­zji polskich. Poznań 1994.
  • Święte Triduum Paschalne. Poznań 1999.
  • Cotlectio Missarum de Beata Maria Virgine. Citta del Vaticano 1987.
  • Zbiór Mszy o Najświętszej Maryi Pannie. Poznań 1998.
  • Mszał rzymski dla diecezji polskich. Msze własne o świętych. Dodatek. Poznań 2008.

Lekcjonarz

Jego wydanie łacińskie ukazało się w 1969 roku. To wydanie typiczne składało się z czterech tomów. Wydanie polskie ukazało się w latach 1972-78 i posiada siedem tomów.

Lekcjonarz jest księgą liturgiczną, która zawiera czytania i perykopy ewangelijne, proklamowane podczas celebracji i jest zatem księgą będącą znakiem Bożego Słowa. Posiadamy następujące tomy lekcjonarza:

tom 1 – Adwent, Boże Narodzenie

tom 2 – Wielki Post, Wielkanoc

tom 3 – okres zwykły (od I do XI tygodnia)

tom 4 – okres zwykły (od XII do XXIII tygodnia)

tom 5 – okres zwykły ( od XXIV do XXXIV tygodnia)

tom 6 – czytania w Mszach o świętych

tom 7 – czytania w Mszach obrzędowych, okolicznościowych, wotywnych

Istnieje jeszcze dodatkowo lekcjonarz zawierający czytania w Mszach o Matce Bożej, wydany razem z tzw., Mszałem Maryjnym.

Księgi liturgiczne związane z Liturgią Słowa:

  • Ordo Lectionarium Missae. Editio typica, Citta del Vaticano 1969, 3 tomy.
  • Lectionarium Missae. Editio typica altera, Citta del Vaticano 1981, 3 tomy.
  • Lekcjonarz mszalny. Poznań 1972-1977, 7 tomów:
  • Lekcjonarz do Mszy o Najświętszej Maryi Pannie. Poznań 1998.
  • Ewangeliarz. Poznań 2000

Pontyfikał

Odnowiona w języku i obrzędach, ta księga liturgiczna do używania podczas celebracji biskupa dzieli się na poszczególne części, przyporządkowane różnych celebracjom liturgicznym.

  1. Obrzędy bierzmowania (OB)
  2. Obrzędy święceń biskupa, prezbiterów i diakonów (OS)
  3. Obrzędy posług (OP)
  4. Obrzędy konsekracji dziewic (KD)
  5. Obrzędy błogosławieństwa opata i ksieni (BO)
  6. Obrzędy błogosławieństwa olejów (OBO)
  7. Obrzędy poświęcenia kościoła i ołtarza (OPKO)
  8. Obrzędy ustanowienia nadzwyczajnych szafarzy Eucharystii (NSE)

Rytuał

Księga ta zawiera modlitwy i obrzędy wraz z przepisami, które odnoszą się do sprawowania sakramentów i sakramentaliów. Oprócz rytuału dla całego Kościoła Powszechnego istnieją rytuały partykularne dla poszczególnych prowincji kościelnych, czy diecezji. Ta księga składa się z takich poszczególnych części jak:

  • Obrzędy Chrztu Dzieci
  • Obrzędy Wtajemniczenia Chrześcijańskiego Dorosłych
  • Obrzędy Sakramentu Pojednania
  • Komunia Święta i kult tajemnicy Eucharystycznej poza Mszą Św.
  • Obrzędy Sakramentu Małżeństwa
  • Sakrament Chorych i Duszpasterstwo Chorych
  • Obrzędy profesji zakonnej
  • Obrzędy pogrzebu
  • Księga Błogosławieństw

Księgi zawierające śpiewy liturgiczne:

  • Śpiewy kościelne normowane są szeregiem specjalnych ksiąg liturgicznych, zawierających melodie zatwierdzone przez Stolicę Apostolską. Najważniejszymi z nich są:
  • Kyriale Romanum, zawierające śpiewy stałe Mszy św.,
  • Graduale Romanum z melodiami do części zmiennych Mszy św., Graduale Romanum. Citta del Vaticano 1974
  • Antiphonale Romanum z melodiami do modlitw brewiarzowych,
  • Kyriale simplex, zawierające uproszczone melodie do śpiewów stałych Mszy św., dla parafii, Kyriale simplex. Citta del Vaticano 1964.
  • Graduale simplex z uproszczonymi melodiami chorałowymi do zmiennych tekstów Mszy św., dla wiernych nie zaawansowanych w śpiewie gregoriańskim. Graduale simplex. Citta del Vaticano 1967, 1975 wyd. II.

Księga modlitw powszechnych

We Mszy św. liturgia Słowa Bożego kończy się modlitwą powszechną. Schematy modlitw i gotowe zestawy modlitwy powszechnej ułożone na cały rok liturgiczny zawiera specjalna księga. W języku polskim nosi ona tytuł „Modlitwa wiernych” i wydrukowana została w Katowicach w 1970 roku. Do dziś nie ukazała się ona w wydaniu topicznym. Jednak dozwolone jest używanie specjalnie przygotowanych modlitw wiernych na każdy dzień danego roku, często bardziej aktualnych niż wydana książka „Modlitwa Wiernych”.