List pasterski Episkopatu Polski na obchody XXII Dnia Papieskiego
Umiłowani w Chrystusie Panu Siostry i Bracia!
Przeżywając dzisiejszej niedzieli XXII Dzień Papieski, pod hasłem Blask
prawdy, chcemy wrócić do orędzia, które św. Jan Paweł II zawarł w encyklice
Veritatis splendor. Celem tego papieskiego pisma, którego polskie tłumaczenie
brzmi Blask prawdy, jest przypomnienie fundamentów moralności
chrześcijańskiej. Pomimo prób jej zniekształcania lub podważania jest ona nadal
dobrą propozycją, która może uczynić życie człowieka szczęśliwym.
I. Kryzys pojęcia prawdy
Współcześnie coraz częściej kwestionuje się istnienie prawa naturalnego,
zapisanego w duszy człowieka. Podważa się również powszechność i
niezmienność jego nakazów. Dramatyczność obecnej sytuacji – jak wskazywał
św. Jan Paweł II – w której wydają się zanikać podstawowe wartości moralne, w
znacznej mierze uzależniona jest od utraty poczucia grzechu (Katecheza. 25
sierpnia 1999 r. Rzym). Człowiek ulega bowiem pokusie, że może zająć miejsce
Boga i sam określać co jest dobre, a co złe (por. Rdz 3,4). W efekcie prawdę
uzależnia się od woli większości, grup interesów, okoliczności, kontekstów
kultury, mody oraz indywidulanych osądów poszczególnych ludzi. Wtedy każde
zachowanie jest uznawane za normę postępowania, a wszystkie poglądy są ze
sobą równe.
Gdy coraz trudniej odróżnić prawdę od fałszu, zatarciu ulegają także
granice między faktem a opinią, reklamą a zmyślnym kłamstwem. Podczas
korzystania z Internetu nieustannie towarzyszą nam algorytmy. Dobierają one
wyszukiwane i przeglądane przez nas treści tak, aby były jak najbardziej
dostosowane do naszych zainteresowań i oczekiwań. To jednak utrudnia dotarcie
do obiektywnej prawdy. W przestrzeni medialnej mamy coraz częściej do
czynienia z tzw. faktami alternatywnymi (ang. fake news). Konsekwencją tego
jest spadek zaufania do wszelkich publikowanych treści. W erze postprawdy nie
tylko mamy prawdę i kłamstwo, lecz także pojawia się trzecia kategoria
niejednoznacznych stwierdzeń tj. mijanie się z prawdą, przesada, koloryzowanie
rzeczywistości.
W świecie, w którym zanika umiejętność rozróżniania prawdy od kłamstwa
kultura zamyka się także na sens oraz wartość człowieczeństwa. Wypaczeniu
ulegają takie pojęcia jak miłość, wolność, wspólnota a także samo określenie
osoby ludzkiej i jej praw. Tragicznym potwierdzeniem tego procesu jest aborcja,
którą ukazuje się jako „prawo wyboru” małżonków, a zwłaszcza kobiety. Dzieci
traktowane są jako przeszkoda w rozwoju rodziców, a rodzina staje się instytucją
ograniczającą wolność swoich członków. Procesy te uderzają w filary cywilizacji i
kwestionują dziedzictwo kultury chrześcijańskiej.
II. Nierozerwalny związek pomiędzy prawdą, dobrem i wolnością
Odnowa życia moralnego może dokonać się jedynie poprzez ukazanie
prawdziwego oblicza wiary chrześcijańskiej, która jest poznaniem Chrystusa (VS,
88). Dlatego tak ważna dla Kościoła i świata jest Encyklika o „blasku prawdy”
(Veritas splendor). Jedynie blask Prawdy, którą jest Jezus, może oświecić umysł
tak, by człowiek mógł odkryć sens swojego życia i powołania oraz odróżnić dobro
od zła.
Prawda, którą przynosi Chrystus staje się tym samym mocą, która wyzwala
człowieka. W ten sposób odkrywa on, że wolność człowieka i Boże prawo nie są
ze sobą sprzeczne, ale przeciwnie – wzajemnie się do siebie odwołują (VS, 17).
Harmonia między wolnością a prawdą wymaga niekiedy ofiary i trzeba za
nią płacić wysoką cenę. Potwierdza to Kościół wynosząc do chwały ołtarzy
licznych świętych, którzy słowem i czynem świadczyli o prawdzie moralnej aż do
męczeństwa, woleli umrzeć niż popełnić grzech. Także każdy z nas jest
powołany do składania takiego świadectwa wierze, nawet za cenę cierpień i
ofiar.
III. Formacja sumienia
Przestrzenią dialogu prawdy i wolności w każdym człowieku jest sumienie.
To tu dokonuje się osąd praktyczny, czyli co należy czynić, a czego unikać.
Sumienie nie jest jednak wolne od niebezpieczeństwa błędu. Dlatego kluczowym
zadaniem duszpasterzy i wychowawców, ale także każdego wierzącego jest
troska o formację sumienia. Tylko bowiem uformowane sumienie pozwala
człowiekowi dostosowywać się do obiektywnych norm moralności i uniknąć ślepej
samowoli w podejmowaniu decyzji (por. KDK 16). W tym zadaniu nieodzowną
pomoc stanowi wielkie dzieło pontyfikatu św. Jana Pawła II, jakim jest Katechizm
Kościoła Katolickiego. Pozostaje on bowiem punktem odniesienia w naszych
codziennych wyborach i ocenach rzeczywistości.
Misję formacji sumień Kościół realizuje także poprzez regularną katechezę
dzieci, młodzieży i dorosłych, formację w ruchach i stowarzyszeniach, a także
coraz częściej w mediach społecznościowych, m.in. w formie odpowiedzi na
stawiane pytania. Kluczowa jest praca spowiedników i kierowników duchowych,
którzy poprzez rozmowy, pouczenia, a przede wszystkim poprzez sprawowanie
sakramentów kształtują ludzkie sumienia. W tym miejscu zachęcamy do osobistej
formacji wszystkich wierzących, która dokonuje się poprzez codzienną praktykę
modlitwy rachunkiem sumienia i częstą spowiedź.
IV. „Żywy pomnik” św. Jana Pawła II
Formacją sumień młodych ludzi zajmuje się również Fundacja „Dzieło
Nowego Tysiąclecia”. Wspomina absolwentka programu stypendialnego
Magdalena – Fundacja była dla mnie oparciem i duchowym domem, do którego
lubię wracać. Świadomość, że w tym samym mieście żyją osoby, które kierują się
podobnymi wartościami i potrafią zrozumieć moje wątpliwości lub wspólnie
poszukiwać odpowiedzi na nurtujące pytania, była bardzo budująca w czasie
studiów. Fundacja co roku swoją opieką obejmuje blisko dwa tysiące zdolnych
uczniów i studentów z niezamożnych rodzin, z wiosek i małych miejscowości
całej Polski, a w ostatnim czasie także z Ukrainy.
Dzisiejszej niedzieli, podczas kwesty przy kościołach i w miejscach
publicznych, będziemy mogli wesprzeć materialnie „żywy pomnik” św. Jana
Pawła II. Dziś, w obliczu trudności finansowych wielu rodzin, przez składane
ofiary mamy szansę podtrzymać, a niejednokrotnie przywrócić nadzieję w
sercach młodych ludzi na lepszą przyszłość i realizację ich edukacyjnych
aspiracji dla dobra Kościoła i Ojczyzny. Niech udzielone w ten sposób wsparcie,
nawet w obliczu osobistych trudności i niedostatków, będzie wyrazem naszej
solidarności i wyobraźni miłosierdzia. Na czas owocnego przeżywania XXII Dnia
Papieskiego udzielamy wszystkim pasterskiego błogosławieństwa.
Podpisali Pasterze Kościoła Katolickiego w Polsce obecni na Zebraniu
Plenarnym Konferencji Episkopatu Polski w Zakopanem 6-7 czerwca 2022 r.